حمل بار با قطار یا حمل بار با انبار توشه راه آهن یکی از ارزان‌ترین روش‌های حمل بار و اثاثیه منزل هست. با قطار می‌توانید بسیاری از وسایل سنگینتان را به بیشتر نقاط کشور با هزینه‌ای کاملاً اقتصادی و به‌صرفه ارسال کنید. حمل بار با قطار یا هر وسیله دیگری قوانین مربوط به خودش را دارد. به‌عنوان مثال ارسال بار با قطار فقط توسط انبار توشه راه آهن صورت می‌گیرد و آژانس‌های مسافرتی مانند ره بال آسمان قادر به ثبت بلیط برای این امر نیستند. قوانینی از این قبیل سبب شده است که تصمیم بگیریم در این نوشته هر آنچه مربوط به حمل بار با قطار در ایران است را به شما معرفی کنیم. پس اگر قصد دارید در آینده‌ای نزدیک کالایی را به وسیله قطار جابه‌جا کنید، تا پایان نوشته را بادقت مطالعه کنید.
حمل و نقل ریلی ایران با تراموای شهری شروع شد که به ماشین دودی معروف بود. بعد از آن در دوران رضاشاه، اولین ریل قطار با هدف متصل‌کردن شمال ایران به جنوب کشور آغاز به کار کرد. این ریل بندر امام را به بندر ترکمن متصل می‌کرد. بعد از آن مسیر‌های ریلی زیادی در ایران شکل گرفت و قطارهای مختلفی با شکل‌ها و نام‌های مختلف مانند مترو، قطار مسافرتی، قطار باری یا تراموا‌های کوچک مشغول به فعالیت شدند. همین موضوع سبب شد تا برای انواع مختلف حمل‌ونقل ریلی نظیر ارسال کالا با قطار قوانین خاصی تنظیم شود. برای مثال وزن و اندازه بار ارسالی شما باید در محدوده تعیین‌شده باشد. در ادامه به بررسی این قوانین می‌پردازیم.
ممکن است تاکنون نام بار «مجاز» و «غیرمجاز» را شنیده باشید. بار مجاز همان وسایلی هستند که مسافران قطار می‌توانند بدون هیچ مشکلی در لیست خود قرار دهند. حداکثر باری که هر یک از مسافران قطار می‌توانند همراه خود به داخل کوپه ببرند، باید تا ۳۰ کیلوگرم باشد و ابعادش از ۷۵ سانتی‌متر بیشتر نشود. از بارهای مجاز می‌توان به کیف‌های دستی، صندلی چرخ‌دار بیماران، قفس‌های کوچک پرندگان، کالسکه بچه و وسایلی از این قبیل اشاره کرد؛ اما در این میان وسایل دیگری هم وجود دارند که مسافران اجازه واردکردن آنها به قطار را ندارند. برخی از مهم‌ترین این وسایل شامل مهمات، اسلحه، اشیای قاچاق، مواد سمی و اسیدی، مواد آتش‌زا، اجاق خوراک‌پزی و پیک نیک و از این دست وسایل می‌شود. همچنین هنگام ورود به قطار به هیچ عنوان نباید مواد و وسایل رادیواکتیو، حیوانات مختلف، بارهای حجیم و کارتن‌های بسیار بزرگ همراه داشته باشند؛ چراکه واردکردن این وسایل به داخل قطار خلاف قانون است. درواقع می‌توان این‌گونه گفت که بردن هر وسیله‌ای که باعث اذیت و آزار دیگران می‌شود، ممنوع است.
دقت داشته باشید که مراقبت از وسایل و حفظ بارها به عهده خود مسافرهاست و شرکت مسافربری هیچ نوع مسئولیتی در قبال آسیب‌دیدگی یا گم‌شدن اموال مسافران ندارد.
مأموران نیروی انتظامی و همچنین مهمانداران بعد از پیاده‌شدن مسافرها، موظف هستند که تمام سالن‌های قطار را به بهترین شکل بازرسی کنند. همچنین باید لوازم باقی‌مانده از مسافران قطار را در یک جلسه به ثبت برسانند و پیش خود نگه دارند. این اجناس به مدت یک ماه در نیروی انتظامی باقی خواهد ماند تا صاحب آنها پیدا شود. البته اشیایی که فاسدشدنی هستند در این لیست جای نمی‌گیرند.
واگن‌های قطار ظرفیت‌های متفاوتی دارند؛ اما در کل ظرفیت واگن‌ها 55، 65، 72 و 105 تن است.
اگر می‌خواهید مرسولات خود را به وسیله راه آهن به منطقه دیگری از ایران بفرستید، باید وسیله ارسالی خود را پس از بسته‌بندی به انبار توشه همان شهر تحویل داده و رسید آن را دریافت کنید. ساعت کار انبار توشه بیشتر شهرها از 8 صبح تا 6 بعدازظهر است. مسئولان انبار راه آهن بین قطار مسافربری و باربری، یکی را برای ارسال بسته شما انتخاب خواهند کرد. معمولاً انبار توشه قطار برای حمل محصولات سنگین از قطار باربری و از قطار مسافربری برای محصولات سبک استفاده می‌کند. این سیستم برای تمام انبار توشه‌های کشور برقرار است.
محصولات ارسالی قبل از حمل با درنظرگرفتن آسیب‌پذیری کالاها و حجم آنها دسته‌بندی می‌شوند. سپس آنها را در کارتن، جعبه‌های چوبی یا فلزی قرار می‌دهند و برای شناخت محصولات، آنها را شماره‌گذاری می‌کنند یا یاداشتی به جعبه‌ها می‌چسبانند. به‌عنوان مثال، برای محصولات شکستنی کلمه ”شکستنی” نوشته می‌شود.
در این برگه تمام شرایط ارسال محصول نوشته می‌شود و فرستنده پس از پذیرفتن شرایط راه آهن، رسید کالای خود را دریافت می‌کند. در این برگه اطلاعاتی مانند نام و آدرس فرستنده و گیرنده، توضیح درباره محصولات، تعداد بسته‌ها و وزن آنها، مقصد و هزینه پرداختی برای حمل کالا نوشته شده است.
این سند که مشخصات کالا در آن نوشته شده است و حالت شناسنامه کالا را دارد، از طرف فرستنده به گیرنده فرستاده می‌شود. در مرحله بعدی، گیرنده با تحویل‌دادن رسید کالا، آن را از راه آهن تحویل می‌گیرد. درصورت تحویل‌گرفتن کالا در خارج زمان اعلام‌شده باید غرامت بپردازید.
در رابطه با شرایط حمل موتور سیکلت با قطار باید بگوییم که کاملاً شبیه به شرایط حمل خودرو با قطار است. همان قوانین و مقررات و مسیرها برای حمل موتور سیکلت با قطار وجود دارد؛ فقط باید از طریق انبار توشه اقدام کنید. همچنین هزینه حمل موتور سیکلت کمتر از ماشین است.
همان طور که گفته شد حمل و نقل ریلی کالا شرایط ویژه خود را دارد. برای مثال زمانی که بار شما گم شود، با توجه به میزان ارزش تعیین‌شده به وسیله فرستنده و همچنین درج آن در بارنامه، خسارت مرتبط به‌علاوه کرایه حمل و نقل آن به صاحب کالا پرداخت خواهد شد.
اگر بار شما یا بخشی از آن در زمان حضورتان در قطار گم شد، می‌توانید بر اساس ارزش تعیین‌شده بار به وسیله شخص فرستنده خسارت بگیرید، آن هم با مرور و بررسی‌های کافی از روی شواهد موجود و کارشناسی‌های مربوطه و در نهایت پرداخت خسارت بابت میزان ارزش کالای مدنظر به همراه کرایه (به نسبت کرایه بار گم‌شده) به مسافر.
اگر تا ۶ ماه بعد از صادرشدن بارنامه دستیابی به فرستنده یا گیرنده اتفاق نیفتد، شرکت ریلی به‌راحتی می‌تواند برابر با تشریفات قانونی، بار مدنظر را به حراج گذاشته و حقوق خود را از فروش آن به دست بیاورد. در ضمن به این نکته هم دقت داشته باشید که این مدت زمان برای موادی که احتمال فاسدشدن دارند، 2 روز است.
قطار باری باعث توسعه اقتصادی و صنعتی در کشور شده است و مزایای زیادی را به همراه دارد. در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
تمامی این مزایایی که نام بردیم باعث شده است که در سرتاسر جهان برای توسعه ریل قطار به‌ویژه قطارهای باری سرمایه‌گذاری زیادی انجام شود؛ چراکه نتیجه آن همواری بیشتر مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی یک کشور را به همراه دارد.
تمام شرکت‌های حمل و نقل ریلی به‌عنوان یک شرکت خدماتی و رفاهی در قبال متقاضیان وظایفی را بر عهده دارند. درباره بارهایی که مسافران به همراه دارند، وظایف شرکت‌های حمل و نقل ریلی عبارت‌اند از:
بارهایی با وزن 30 کیلوگرم و ابعاد 70 سانتی‌متر مانند کیف دستی، کالسکه بچه، ویلچر و قفس کوچک پرندگان در دسته بارهای مجاز قرار دارند و ورود آنها به داخل قطار همراه مسافر بلامانع است؛ اما وسایلی مانند مواد آتش‌زا، مواد مخدر، اسلحه، حیوانات وحشی و بارهای سنگین و بزرگ در دسته بارهای غیرمجاز قرار می‌گیرند و ورود آنها به قطار خلاف قانون است.
برای ارسال بار با قطار باید کالا را بعد از بسته‌بندی به انبار توشه راه آهن ببرید و در آنجا گواهی تحویل و رسید را دریافت کنید. با نشان‌دادن این رسید هنگام تحویل کالا در مقصد، می‌توانید کالای مدنظرتان را از راه آهن بگیرید.
در این حالت می‌توانید بر اساس میزان ارزش تعیین‌شده بار در رسید بارنامه، خسارت مرتبط به‌علاوه کرایه حمل و نقل آن را نیز دریافت کنید.
ایمنی بار، ارزان‌بودن هزینه حمل و نقل و داشتن گنجایش زیاد از مهم‌ترین مزایای حمل بار با قطار است.
اکثر انبار توشه های کشور از ساعت 8 صبح تا 6 بعداظهر برای دریافت کالاها فعال هستند.
